رژیم حقوقی بهره برداری از میادین مشترک نفت وگاز در مناطق دریایی در حقوق بین الملل با تأکید بر خلیج فارس دریای مازندران و خلیج مکزیک

چکیده در زمینه بهره برداری از منابع فرامرزی نفت و گاز یک چارچوب حقوقی در حقوق بین الملل وجود دارد.امکان وجود این منابع در مناطق مورد اختلاف کشورها واهمیت اقتصادی بهره برداری از منابع مشترک نفت وگاز ،یک عامل بالقوه در تقویت همکاری بین کشورها در توسعه مشترک آنها توسط دولتهای ذیربط محسوب می گردد.یک قاعده عرفی در حقوق بین الملل وجود دارد که از دولت ها می خواهد که در زمینه بهره برداری از میادین مشترک نفت وگاز یا میادین مورد اختلاف با حسن نیت با یکدیگر مذاکره نمایند یا اینکه قبل از نیل به توافق نهایی ،ترتیبات موقت با ماهیت عملی در این زمینه اتخاذ کنند.مطابق قاعده عرفی مذکور ،دولت ها نمی توانند به طور یک جانبه از میادین مشترک بهره برداری کنند. شیوه بهره برداری از این منابع با توافق دولتهای مربوطه معین می شود. اگرچه تحدید حدود دریایی نقش مهمی در حل وفصل اختلافات دولت ها در بهره برداری از میادین مشترک نفت وگاز دارد،اما بهره برداری مشترک از این منابع، منوط به تحدید حدود دریایی نیست. دولت های ذینفع می توانند قبل از تحدید حدود ،در قالب تدابیر موقت به طور مشترک از این منابع بهره برداری کنند. در این رساله ما رژیم حقوقی بهره برداری از میادین مشترک نفت وگاز در مناطق در یایی در حقوق بین الملل با تأکید بر خلیج فارس ،دریای مازندران و خلیج مکزیک را مورد مطالعه قرار داده ایم. علیرغم تمام تفاوت ها عناصر مشترکی در این سه منطقه در رابطه با موضوع مذکور وجود دارد. در خلیج فارس ،ترتیبات همکاری در بهره برداری از میادین مشترک نفت وگاز در قالب موافقت نامه های دو جانبه طراحی شده و رویه دولتها تجلی بخش قاعده عرفی همکاری است.در عین حال ، غیر از یک مورد واگذاری بهره برداری یک جانبه از سوی ایران به شارجه ،هیچگونه موافقت نامه یکی سازی یا توسعه مشترک بین ایران وکشورهای همسایه در خلیج فارس منعقد نشده است. در دریای مازندران ،طی دو دهه گذشته مذاکرات طولانی بین کشورهای ساحلی این دریا در خصوص تعیین رژیم حفوقی و مالکیت منابع نفت وگاز صورت گرفته است .با توجه به خلأ حقوقی موجود ،تنها راه حل برای مواجهه با این اختلافات ،توافق کلیه دولت های ساحلی است. گرچه میادین عمده نفت وگاز مورد اختلاف بین کشورها در دریای مازندران وجود دارد ومذاکرات در خصوص مالکیت بر آنها کماکان تداوم دارد،با این وجود سه دولت روسیه ،قزاقستان وآذربایجان در قالب موافقت نامه های دو جانبه بخشهای شمال و شمال غربی بستر این دریا را تقسیم و رژیم توسعه مشترک میادین مشترک نفت وگاز را ایجاد کرده اند. در خلیج مکزیک موافقت نامه های تحدید حدود دریایی بین کشورهای ساحلی تنظیم شده است.تنها موافقت نامه ناظر به همکاری در بهره برداری از میادین فرامرزی نفت وگاز، بین ایالات متحده آمریکا ومکزیک منعقد گردیده که متضمن ترتیبات همکاری در بهره برداری از این میادین است. به نظر می رسد که قاعده عرفی مبتنی بر همکاری در خلیج مکزیک نیز شناسایی شده است.